Kwaliteitscollege van Los Zand: het nieuwe stuk van Andrea de Leeuw

Door Rick Ruhland

Eens in de zoveel jaren tref ik Andrea de Leeuw en haar man Coen in een etablissement in het centrum van Amsterdam. Andrea en Coen zijn vaste spelers van het theatergezelschap Los Zand. Dat gezelschap speelt elk jaar en soms zelfs twee keer per jaar een toneelstuk dat Andrea niet alleen zelf schrijft, maar ook zelf regisseert. En zoals gezegd: daar speelt ze ook nog eens zelf in.

De laatste keer dat we elkaar troffen, had ze net het stuk Halfbroers geschreven dat ze een paar weken later zou opvoeren. Dat stuk, net als de andere stukken van de afgelopen jaren, had meer dan voorheen een serieuze ondertoon. Kwesties die in de maatschappij spelen - pesten, gender, problemen in de zorg - vertaalt ze naar een toneelstuk.

Inmiddels staat de teller qua stukken op 40, en dat in bijna 30 jaar tijd. Voorheen was ze ook nog secretaris van het ACA (Amsterdams Centrum voor Amateurtoneel), tegenwoordig is ze naast haar baan ook trainingsactrice. 

En er komt dus weer een nieuw stuk aan. Tijd om eens bij te praten. Onder het genot van een caffè latte en samen met Coen laten we de herfst buiten en duiken in haar theatergeschiedenis. Haar 40e  toneelstuk komt er aan. In 2024 is het 30 jaar geleden dat ze begon met schrijven van toneelstukken en die opvoeren. Ik vraag haar of er een lijn zit in al die stukken.

‘Ik begon met kindertheater, bizarre sprookjes, op mijn manier. Langzaam kwamen in stukken gangsters voor, natuurlijk de liefde, goden, militairen, filmsterren, zangeressen, keizers, koningen, oosterse krijgers. Veel intriges en fantasie. Tamelijk anders dan de laatste stukken. Die zijn veel meer over wat speelt in de maatschappij.’

Haar nieuwste stuk gaat over het onderwijs. Ik vraag haar hoe ze op het idee kwam. Andrea draait haar hoofd richting Coen. Die heeft weinig nodig om te vertellen wat het stuk behelst. Want het nieuwe stuk, met de veelzeggende titel Kwaliteitscollege, is een stuk dat over het werk van Coen gaat. Coen doceert en hij is min of meer de reden dat Andrea een stuk over zijn werk schreef. 

‘Ik wilde dolgraag een keer zeggen wat ik vind van het hedendaagse onderwijs. Want daar ben ik zeer uitgesproken over. En dat Andrea dat in een toneelstuk giet, is helemaal geweldig.’

Ik hoef Coen niet aan te moedigen door te gaan. Het zit hem dicht onder de huid. Ik herken het, als ex-docent.

‘Mijn grootste probleem is dat docenten aan de opleiding waar ik les gaf, heel goed weten hoe en wat moet worden gedoceerd, getoetst en geëvalueerd. Waar het mis gaat, is dat de kwaliteit van de opleiding moet worden bewaakt door een team van onderwijskundigen. Het zogenaamde dreamteam. Een team van acht mensen van wie niemand weet wat ze doen. Anders gezegd: mensen die in de opleiding rondlopen en veel invloed hebben en geen inhoud.

Waar die onderwijskundigen mee kwamen, waren zaken als minutenschema’s. Een docent moest per les precies uitschrijven wat wanneer gebeurt. Dat soort zaken gebeurt in extreme mate in het hogere onderwijs. Concreet: lesgevers overbelasten met niet-inhoudelijke dingen.’

Coen weet waar hij het over heeft door de lange ervaring in het onderwijs. En over een ding is hij zelfs stellig: de opkomst en toename van het aantal onderwijskundigen is sterk gecorreleerd met de neergang van het onderwijs. In de praktijk, dan. 

‘Het onderwijs van nu is steeds vaker een aaneenschakeling van vernieuwingen. Even los van het stuk van Andrea blijft mij de vraag bezighouden wat de motivatie is voor alle onderwijsvernieuwing. Of zoals we het in het stuk noemen: onderwijsvernieling. Het is mensen een worst voorhouden waarin ze af en toe kunnen happen. Het leidt tot burn-outs van docenten. Minutenschema’s, ontwikkelplannen, ontwikkeldoelen, alles in het onderwijs moet worden vastgelegd, gecategoriseerd. Goede docenten die hun vak verstaan maar die hun lessen moeten aanpassen aan de onderwijskundige doctrine.’

Coen is net als ik van de oude stempel als het om ons docent-zijn gaat.

‘Onderwijs is een kwestie van weten. Van inhoud. Van kennis. Die je toetst. Die baat heeft bij feedback en evaluatie. Noem het de oude doctrine. Daar zijn leerlingen bij gebaat. De nieuwe doctrine bestaat uit een dreamteam. Een Dreamteam van onderwijskundigen en mislukte docenten. In Kwaliteitscollege komt dat team met gevaarlijke dooddoeners aan. Zoals: Verschillende Disciplines binnen de gezondheidszorg kunnen veel van elkaar leren. En: Motivatie speelt een rol bij studiegedrag. Sterker, mensen promoveren tot doctor in de wetenschappen op zulke ‘inzichten’.’

Nu Coen met pensioen gaat en nu dit stuk als het ware zijn werkende bestaan als docent afsluit, is het aan de ene kant bijna verwonderlijk dat het Nederlandse onderwijs ondanks de onderwijskundige en hun volgers nog enig niveau heeft weten te houden. 

‘Stiekem gaat het goed, docenten kunnen stiekem nog goed onderwijs geven. Ze weten de kwaliteitseisen te relativeren. Of leggen de managementellende van de Dreamteams van de praktijk naast zich neer. Het stuk van Andrea gaat dus over die onderwijskundigen en docenten en hoe zij in de clinch liggen.’

Interessant detail: wie de flyer ziet, ziet meerdere schaakborden. Samen leggen Coen en Andrea het uit.

‘Het schaakbord, en als je goed kijkt zie je meerdere stellingen op de schaakborden, verwijst naar ‘De onsterfelijke schaakpartij’ uit 1851. Die partij bestond eruit dat de speler met wit heel veel stukken kwijtraakt, en zwart slechts drie pionnen. Wit offert steeds stukken op weg naar een briljante zet waarmee de partij wordt gewonnen. In het stuk speelt dat offeren ook. Met dit verschil: de briljante zet en overwinning komt niet. Sterker, die briljante zet is schadelijk voor iedereen.’

Gegeven het feit dat het onderwijs al vernieuwend zichzelf stukmaakt en toch door docenten in leven wordt gehouden, lijkt het wel of het schrijven van zulke Andrea makkelijker afgaat. 

‘Als het gaat om Kwaliteitscollege: ja. Het stuk lag voor het oprapen. Bovendien paste het in de reeks van stukken die ik recent heb geschreven. Stukken met sociale thematiek. En het leuke van dit stuk is dat zowel Coen als ik weer meespelen. Dit keer allebei bij de bad guys.’

Zulke toneelstukken kunnen misschien iets bewerkstelligen. Dat mensen zien wat er zoal gebeurt in het onderwijs. Maar of er werkelijk verandering, verbetering van komt? Ze hoopt van wel, feitelijk denkt ze nee. Dat is ook geen doel van haar. Coen zegt daarover:  

‘In de praktijk verdienen dreamteams ruim 10% van de lonen. Ze zitten in de hoogste loonschaal. Dat moet ergens vandaan komen. Waar vandaan? Klassen die 10% groter zijn. Het erge is dat je deze “onderwijsaanpak” moeilijk kunt stoppen. Dat vergt een dictator. Of misschien een toneelstuk?’

Kwaliteitscollege gaat in première een week voor het pensioen van Coen, december 2023. Met een goed team qua acteurs. Oud vertrouwde acteurs, zoals de broer van Andrea, aangevuld met acteurs die een link met het onderwijs hebben. 

Gaat allen kijken!

Speeldata: 8, 9 en 10 december 2023, 18 januari 2024.

Theater: Polanentheater, Amsterdam 

Interview met Andrea de Leeuw (2019)

Halfbroers - Los Zand - een interview

‘Ik had eigenlijk filmster willen worden.’

In een café in Amsterdam zit ik tegenover de vrouw die al 25 jaar haar eigen toneelgroep heeft. Haar naam: Andrea de Leeuw. Haar groep: Los Zand. Met die groep voert ze elk jaar een door haar geschreven stuk op. Dit jaar staan zij en haar spelers eind november in het Polanentheater in Amsterdam West met het stuk Halfbroers. Tijd om eens van gedachten te wisselen met de schrijfster die naast de eigen stukken schrijven in die stukken acteert, en ook nog eens die stukken regisseert.

Ik spreek haar en haar man Coen van Heycop ten Ham in De Plantage en vraag haar wie Andrea is, wat Los Zand eigenlijk is en hoe het allemaal begonnen is. Ze lacht als ik die vragen stel.

‘Ik ben geneigd te zeggen, zoals Cary Grant dat ooit zei: Everybody would like to be Cary Grant. So would I. Hoe begon was dat ik als kind filmster wilde worden. Dat verlangen stopte op de middelbare school. Ik besefte toen wel: een ster op het witte doek worden? Nee. Schrijven was zeker haalbaar, iets als Cary Grant was dat niet.’

34 stukken

Andrea schreef en speelde in 2011 Missie Macoco, een stuk waarin ook ondergetekende speelde. Dat stuk is een van de 34 producties die Andrea in de afgelopen 25 jaar schreef en opvoerde. Ze schrijft dus meer dan een toneelstuk per jaar en het gezelschap dat de stukken speelt verandert steeds van samenstelling (Los Zand verwijst naar die steeds wisselende groep). Vaste krachten zijn haar broer Michel en Andrea zelf. Tussendoor heeft ze ook nog eens jarenlang het Amsterdams Centrum voor Amateurtoneel ondersteund. Dat is helaas ter ziele omdat het besturen daarvan veel tijd kostte, maar Los Zand is blijven bestaan.

‘Ik ben Los Zand begonnen in 1994. Ik wilde me creatief uiten. Acteren is leuk, maar schrijven is leuker. En ik wilde niet bij een gezelschap spelen dat stukken van andere auteurs op de bühne bracht. Voor Los Zand, een gezelschap dat geen stichting of vereniging is maar een toneelgroep, heeft ze dus alle stukken geschreven. Dat had nog een voordeel: geen gedoe met auteursrechten.’

Hier spreekt een gedreven theatermaker. Het leuke van Andrea is dat ze als persoon aardig en terughoudend is, in de omgang met mensen voorkomend, maar in haar stukken boosaardig en vilein uit de hoek kan komen. 

Ze wilde actrice op het witte doek worden. Op de vraag of ze dat ooit gedaan heeft gedaan, en of de bühne niet veel leuker is, antwoordt ze:

‘Nee, nooit in een film gespeeld. Dat hoeft ook niet. Niet meer. Toneel is zoveel puurder, spannender. Ik - met de spelers - draag de verantwoording. Ik moet zorgen dat het goed gaat. Dat iedereen op het juiste moment het juiste doet en zegt. Ik vind wel dat schrijven zelf het leukste is. En dan met de acteurs en zelf aan het werk gaan. Later op het toneel van een theater, dan kan ik niets anders meer doen dan loslaten.’

Wim T. Schippers, klassieke Hollywoodfilms uit de jaren 40 en 50, Brecht, Tarantino, Van Warmerdam, Woody Allen, om maar wat te noemen: in haar stukken komen die voorliefdes en voorkeuren voor die toneelschrijvers en films terug. 

‘Mijn inspiratie heeft te maken met absurditeit. Dat kan in een toneelstuk dat mijn eigen wereld is. Die wereld is leuker dan de werkelijkheid. In een stuk kan ik me aan de realiteit onttrekken. Een toneelstuk schrijven en spelen is realiteit vermengen met eigen ervaringen en absurditeit. Zo gebruikte ik voor het stuk Slangenkuil (dat over pesten ging) het idee voor het kantoor uit De lachende scheerkwast, een toch wel absurde serie. Pesterij zelf kwam uit mijn eigen realiteit. Doel is en wat ik wil blijven doen: het maken van theater. Fictie. Met vooral archetypen die stoorzenders zijn.’

Moeder Rita

Van de 25 jaar Los Zand deed ze bijna twintig jaar de productie van de stukken met haar moeder Rita. Rita overleed een paar jaar geleden. Wat heeft haar moeder voor Andrea betekend?

‘Rita kon groepen bij elkaar houden. Ze was er altijd als steun. De regie en de ontwikkeling van een stuk ging nooit een kant op die ik niet wilde. Zij zag het als hobby en lang leve de lol, ik was toch wel wat serieuzer. Vanaf het derde jaar hielp ze mee waarmee ze maar kon. Liza Roskam nam de rol van steun en aanmoediging over. Door haar kon meer gebeuren, met Rita ging het wat langzamer.’

Halfbroers

De laatste jaren schrijft Andrea stukken met een meer serieuze ondertoon. Neem bijvoorbeeld het stuk Slangenkuil, dat over pesten op het werk ging. Ze putte daarbij uit ervaringen op haar eigen werk.

Haar nieuwe stuk, Halfbroers, gaat over het wel en wee van een familie met twee halfbroers en een transgender. De een is een slimme, sociale maar naïeve jongen, de ander is de jaloerse maar gewiekste broer. Verder speelt een geslepen vrouw en haar charmes een grote rol. Waar het in Halfbroers vooral om draait, is de transvrouw die wordt bedreigd. Zonder veel van het stuk weg te geven, zijn de cliffhangers dat de meest wantrouwende broer eindelijk een keer gelijk krijgt en dat een van de meest begripvolle mensen wordt bedreigd en geweld ondervindt.

Halfbroers wordt opgevoerd eind november (21-24) tijdens de week van de Transgender Gedenkdag. Naast de voorstelling is er ook een expositie in het Tropenmuseum te Amsterdam (What a genderful world) en ook in andere steden worden activiteiten over, door en voor transgenders georganiseerd. 

Tot slot

25 jaar toneel is geen kleinigheid. Wat wil ze nog bereiken?

‘Dat andere groepen mijn stukken opvoeren en meer bekendheid voor mijn stukken genereren. De grote droom van een film is er niet meer, maar ik zou nog wel willen werken met professionals.’

Ze voegt er meteen aan toe: ‘Maar wat is professioneel? Dat ze betaald krijgen? Wat ik niet wil is een knieval voor de commercie. Ik wil mijn eigen stukken blijven doen. En steeds persoonlijker stukken schrijven. Stukken met ballen. Gedreven en sociaal. Hoe vilein en absurd de personages en stukken ook mogen zijn. Realistisch. Vol fantasie. Kortom, de droom najagen: wel schrijven en niet acteren is beter dan niet meer schrijven en wel acteren. Ik kan niet stoppen met schrijven. Een jaar niets doen gaat niet gebeuren. Ik had geen voornemen het 25 jaar vol te houden, ik had geen ondernemingsplan, maar zo ver is het dus gekomen. Bijzonder fijn dat ik dit kan doen.’

Rick Ruhland

Recensie Slangenkuil (2018)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand november 2018

“Ben je nu tevreden, nu Baptiste van het dak is gesprongen en Denise niet meer terugkomt?” Deze vraag die directeur Frits van Borssen aan Véronique stelt, is eigenlijk de kern van deze tragikomedie.

Pesten op het werk dus.

Een rommelig kantoor, een slappe directeur, een incapabele bedrijfsleidster, een jaloerse kantoormedewerkster, een schizofrene loopjongen, een volkse receptioniste en een vrolijke conciërge zijn, naast de vriend van de bedrijfsleidster, de ingrediënten die vorm geven aan Slangenkuil; de nieuwste productie van Los Zand geschreven door Andrea de Leeuw.

Helaas dekt de vlag (pesten op het werk) niet helemaal de lading. Daarvoor zijn de personages iets te karikaturaal neergezet en mist de voorstelling het pijnlijke gevoel dat ook zou moeten worden opgeroepen.

In plaats van een vileine subtiele onderhuidse pesterij zag ik een chaotische werkplek waar eigenlijk niemand precies wist wat de ander deed.

Wat al gauw duidelijk werd, was dat de bedrijfsleidster Denise, gespeeld door Merel Leek, volstrekt niet opgewassen was tegen het uitvoeren van haar taak en dat haar college Véronique, gespeeld door Liza Roskam, daar flink misbruik van maakte.

Directeur Frits, gespeeld door Coen van Heycop ten Ham, was niet van plan ook maar iets aan die situatie te veranderen. Hij had al genoeg aan zijn hoofd om zichzelf staande te houden en had absoluut geen grip op zijn personeel.

De receptioniste Lina gespeeld door Andrea de Leeuw en de conciërge Rex  gespeeld door Michel de Leeuw zorgden voor de vrolijke noot. Zij door als een gehaaide Amsterdamse volksvrouw  de boel zo nu en dan van ongezouten commentaar te voorzien en hij door de onbezorgde niks-aan-de-hand-figuur uit te hangen, maar wel de loopjongen in bescherming neemt.

Deze loopjongen, gespeeld door Jean Koning, is daar op therapeutische basis omdat hij een psychiatrische aandoening heeft.

Persoonlijk vond ik dat deze rol veel te zwaar werd aangedikt, zodat het eigenlijke onderwerp ”pesten op het werk” minder uit de verf kwam.

De lastigste rol was weggelegd voor Boris Lameiras die meerdere karakters moest uitbeelden. Zo was hij niet alleen de vriend van Denise, maar ook het droombeeld voor Véronique en een soort alter ego voor alle medewerkers.

Ten slotte kwam hij op als controleur van het Amerikaanse moederbedrijf en wat zijn conclusie zou zijn laat zich niet moeilijk raden.

Al met al een vermakelijke voorstelling met aanstekelijk spel die met iets meer regie beter uit de verf gekomen zou zijn. 

Dick Nijman

Recensie Toen Cécile kwam… (2018)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand april 2018

Terwijl de lente bibberend terugkeert op haar schreden en Koning Winter m/v schaterlachend zijn rode neus tegen de ramen drukt, trekken wij ons terug in de beslotenheid van het Polanentheater. Een van die fijne adresjes waar je nog heerlijk kan genieten van amateurtheater. Bij binnenkomst wachten ons al meteen twee verrassingen. Twee acteurs staan ons op het toneel op te wachten. Allereerst een nieuw gezicht. Sabine Waasdorp als duidelijk strontsacherijnige puber Leonieke, een verse aanwinst van het jaarlijks wisselende gezelschap van Andrea. Met een vaste groep acteurs en een zelfgeschreven stuk als basis, zoekt zij jaarlijks weer nieuw bloed om de groep en zo de stukken levendig te houden. Tevens heeft ze de moed om de regie voor een groot deel in handen te leggen van de spelers, een verrassend concept wat verwachtingen schept. Terug naar het stuk, dat ze, saillant detail, veertien jaar geleden ook al eens opvoerde.

De tweede verrassing is de vader, gespeeld door Michel de Leeuw, zonder, u raadt het niet, samuraipak. De vaste gimmick van de stukken van Andrea, die altijd voor veel hilariteit zorgde is deze keer thuisgelaten. En om dit gegeven maar meteen bij de kladden te pakken: dat doet hem goed. Want hoe leuk de knipoog naar het publiek ook is, je krijgt de lacherigheid en aanverwante vervreemding nooit helemaal weggespeeld. Nu kan hij zich uitleven in zijn rol van rouwende vader, die gaandeweg het proces de regie uit handen heeft gegeven aan ons aller menmeester de spiritualiën. Die aan de goede kant van je sympathie blijft door met een kalme dociliteit open te staan voor verandering en alleen maar het goede wil voor zijn dochter. Die beheerste wanhoop heeft hij goed in de vingers. 

Daarin bijgestaan door de geest van zijn overleden vrouw Viviane, gespeeld door Gerda Keizer, wat zij overtuigend neerzet. Omdat er niets meer functioneert in het huishouden van Henry, besluit hij tegen de pertinente wil van zijn dochter een nichtje in huis te nemen, Cécile, prettig  gespeeld door Liza Roskam. Zij lijkt de oplossing te zijn van veel problemen. Wat ook vraagt uiteraard om een aanstichter van veel problemen. Het allerlaatste waar de vastgelopen Henry op zit te wachten, is een zure, bemoeizuchtige, konkelende buurvrouw in de de afijn-u-kent ze-wel-categorie. En die steekt dan ook al heel snel haar hoofd over de schutting en haar neus in zijn zaken, heimelijk verliefd wezend. Natasja, met veel verve gespeeld door Andrea de Leeuw. Daar hobbelt de ietwat zoetsappige, vriendelijke en toch sympathieke, zijn tijd afwachtende, wetenschapper Maurits, gespeeld door Coen van Heycop ten Ham, braaf achteraan. Coen kan zeer goed de sympathieke wederhelft spelen die ondertussen gewoon zijn eigen gang gaat. Het enige wat hem nog op de been houdt in hun huwelijk, is de liefde voor zijn dochter Daisy, heerlijk gespeeld door Astrid Leerkamp, die hij met veel pijn en moeite beschermt tegen de bemoeizucht van de akela. Zij brengt leven en vreugde in het stuk en sleept met haar vrolijkheid de sombere Leonieke naar meer luchtigheid. Dat het nog luchtiger kan, bewijst haar vriendje Menno, gespeeld door Boris Lameiras, hij zorgt voor de vrolijke noot. Hij kan zijn verliefdheid nog niet zo goed kwijt in daadkracht, maar hij is wel heel lief. Dat dan weer wel en dat speelt-ie aanstekelijk. Ze weet alleen niet wat ze met hem aan moet. Gelukkig weet ze uiteindelijk wel wát ze aan moet.

Nichtje Cécile neemt de twee meiden onder haar hoede en de getergde puber, zeer mooi gespeeld door Sabine, ontdooit steeds meer. Mede geholpen door het luisterend oor van haar psychiater Miró, de dubbelrol van Gerda. Zij straalt een warme sereniteit uit, wat haar patiënten zeer ten goede komt. Het geeft tedere momenten van bespiegeling. Sowieso hangt er de eerste helft veel rust over de voorstelling.

En dan gaat het snel. Henry krijgt werk. Cécile gaat werken bij een muziekschool.

De kids nemen zangles. Maurits blijkt een goede charmeur, waar Cécile als een blok voor valt. Natasja ruikt onraad. En wat doet een stel dat op elkaar uitgekeken is en te lui om hun probleem te googelen. Precies. Die gaan in relatietherapie. Daar komt ook het verdriet van hun overleden zoon voor het voetlicht.

Menno krijgt in het kader van de overstretch nog even een oogje op Cécile, die ook een behoorlijk rugzakje vol blijkt te hebben. En… opluchting alom. Henry heeft zijn samuraipakje weer gevonden. En dan wordt het allemaal te veel voor onze rasintrigante.

Na een psychiatrisch kledingadvies kan zij haar gevoelens niet meer temmen.

En net als je na deze achtbaan verbijsterd naar het tableau vivant kijkt, het licht ziet dimmen en denkt 'wat een leuke avond was dit', komt er nog een zalige plotwending.

Oh, en nog een.

In één woord: gautzien.

Ruud Lok

Recensie Status (2017)

Andrea de Leeuw maakt indruk met STATUS

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand augustus 2017

1995… De steun voor aidsbestrijding vanuit de maatschappij nam in die tijd steeds meer toe. Het overlijden van beroemdheden confronteerde mensen uit alle lagen van de bevolking met de verwoestende werking van deze ziekte. 

Het theaterstuk STATUS is een door Andrea de Leeuw geschreven drama, met licht komische accenten. Zonder haar eerder geschreven theaterstukken te kort te doen, is STATUS een van de betere.

Alle scènes spelen zich af in dezelfde ruimte. Changementen zijn er nauwelijks. De scènes worden gespeeld bij wit kunstlicht waardoor het geheel een koele indruk heeft. Maar dat gevoel verdwijnt al snel naar de achtergrond door het knappe spel van de acteurs.

Hans de Visser speelt de rol van Luc. Hij woont al enige tijd samen met zijn vriendin Tala (Romy Goldberg). Dat hij homoseksueel is en smoorverliefd op Jérémie (Michel de Leeuw), met wie hij een geheime relatie heeft, weet Tala niet. Michel heeft zijn rol als de homoseksuele modeontwerper Jérémie goed en geloofwaardig neergezet. Hiermee heeft hij een andere kant van zijn acteertalent laten zien. Knap gedaan.

Dan wordt Luc ziek. Hij brengt een bezoek aan zijn zwager en goede vriend Scott (Coen van Heycop ten Ham), die huisarts is. Scott is een harde werker en geeft niets om aanzien. Zijn vrouw Tika (Andrea de Leeuw) daarentegen wordt geïndoctrineerd door haar elitaire schoonzuster Britt (Liza Roskam).

Britt is door haar echtgenoot verlaten. Haar eenzaamheid spoelt ze weg met alcohol. De scène waar zij in totale dronkenschap haar psycholoog belt omdat ze het niet meer ziet zitten, is geloofwaardig. Zo’n rol goed neer te zetten, getuigt van acteertalent.

Luc wordt zieker, hij krijgt de diagnose aids. Zijn leven staat op zijn kop. Prachtig hoe hij zijn emoties weergeeft. Voor Tala wil hij geen geheimen meer hebben. Hij besluit het haar, in het bijzijn van Scott en Tika, te vertellen. De non-verbale communicatie tussen de spelers is prachtig om te zien en goed bedacht. Het verdriet van Tala is aangrijpend. De manier waarop Tala door Tika wordt getroost, komt recht uit haar hart. Tika speelt haar rol met verve en weet met haar markante uitstraling de aandacht naar zich toe te trekken.

Effectieve hiv-remmers zijn niet beschikbaar. Luc wil niet meer verder en smeekt Scott hem te helpen zijn leven te beëindigen. Het dilemma is groot voor Scott, maar hij helpt hem. De euthanasiescène is ontroerend. Luc weet op overtuigende wijze het publiek te emotioneren. De uitdrukking op het gezicht van Scott en zijn ingehouden verdriet zijn treffend.

De bijrol van Ted, (Patrick van Rijn) zoon van Britt, is kort maar krachtig. Hij laat zich zien als een dwarse, brutale puber die tegen alle adviezen van zijn moeder ingaat. 

De hele cast verdient een compliment, maar de glansrol in deze productie is weggelegd voor Luc. 

Het grootste compliment voor het theaterstuk gaat naar Andrea de Leeuw. Zonder haar creativiteit en regie was er geen STATUS geweest.

Mary van den Brink

Recensie De schaamte voorbij (2016)

Los Zand verrast met De schaamte voorbij

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand december 2016

Vrijdag 11 november bezocht ik de voorstelling De schaamte voorbij van Toneelgroep Los Zand in het Polanentheater.

Ik zat in een uitverkochte zaal met veel bekenden om me heen.

Ik vroeg me net af hoe ze dat toch voor elkaar krijgen om altijd weer van die volle zalen te trekken.

Het antwoord liet niet lang op zich wachten.

Het publiek kreeg een spetterende show voorgeschoteld in de vorm van een toneelvoorstelling, geschreven en geregisseerd door Andrea de Leeuw.

We zagen de spreekkamer van psychologe Miró. Ze was in gesprek met de wat narcistische Clark, die bij de politie werkt maar vindt dat hij in een functie ver onder zijn niveau werkt.

Daarnaast is hij verslaafd aan de coke en houdt er een buitenechtelijk vriendinnetje op na die prostituee is en gesouteneerd wordt door de criminele Christian.

De vertrouwelijke gesprekken worden stiekem afgeluisterd door Gideon, de zoon van de psychologe die alles wat hij hoort op social media wil plaatsen (een leuke rol van Boris Lameiras die zijn rol heel consequent invulde).

Daarnaast maakten we kennis met Nora; de ongelukkig achtergelaten echtgenote van Clark, met haar dochter Fay en huisvriend Remco, die weer de broer is van de psychologe. Remco heeft een oogje op Nora.

Dan is er nog geheim agent Atouk, een als samoerai verklede stille met de opdracht om met de criminele pooier Christian aan te pappen om hem uiteindelijk te kunnen arresteren. Dit lukt maar moeilijk, omdat hij sympathie heeft opgevat voor Christian. Helemaal moeilijk krijgt hij het als hij ook nog eens verliefd wordt op de minderjarige dochter van Nora en Clark, Fay.

Tot zover de intrige…..Maar nu de uitvoering.

Los Zand liet zich vanavond van zijn beste kant zien met sprankelend spel waar het spelplezier van afspatte.

Clark, gespeeld door Ruud Lok, speelde op een overtuigende manier de hyperactieve aan de coke verslaafde, overspel plegende minnaar van de eveneens aan de coke verslaafde prostituee. Werkelijk schitterend gespeeld door Sarah Maernhoudt.

Vooral de scènes dat zij met z’n tweeën in haar kamer coke snuiven, waren hilarisch.

Andrea de Leeuw speelde een sterke rol als Nora. Vooral in haar stille spel was ze zeer overtuigend.

De communicatie over en weer met haar minnaar Remco, gespeeld door Coen van Heycop ten Ham, leidde tot enkele aandoenlijke scènes, vooral wanneer hij weer met een lullige bos bloemen aankwam.

 Michel de Leeuw als running gag

Hilarisch was de rol van Michel de Leeuw als geheim agent Atouk. Hij kwam weer op als (hoe kan het ook anders) een samoeraivechter.

Het allereerste contact met het publiek was dan ook het feest van de herkenning, een running gag die niet alleen in deze, maar ook in een hele reeks andere voorstellingen van Los Zand zorgt voor hilariteit, en waarom ook niet?

Michel speelde zijn rol overtuigend in de dialogen met de pooier Christian (een leuke rol van Harald Kedde) en aandoenlijk als hij tot de overtuiging komt dat zijn vriendinnetje wel heel erg jong is en hij haar met pijn in het hart moet afwijzen.

Wie ik ook heel sterk vond spelen was Berbel Maernhoudt in de rol van Fay.

Vanaf het begin speelde zij haar rol stevig en consequent als de puberende scholiere die haar mening niet onder stoelen of banken stak.

Mary van den Brink vulde haar rol als de psychologe Miró in op een mooie droogkomische manier.

Maar vooral het spel van het hele collectief werkte zo aanstekelijk op het publiek, dat de zaal ook helemaal op ging in deze tragikomedie, met de nadruk op komedie.

Terecht een daverend applaus.

Dick Nijman

Recensie Peek (2015)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand januari 2016

Peek (Michel de Leeuw), een ongeneeslijk zieke onderwereldkoning in ruste, woont samen met zijn jeugdige vriend (Jean Koning) en wacht in comfortabele afzondering op zijn einde. Op een avond arriveert de oudere broer van de vriend (Boris Lameiras), een immer behoeftige, waardeloze playboy zonder vaste woon- of verblijfplaats met zijn van huis weggelopen, bloedjonge zwangere vriendin (Marjolein van Ledden) en trekt ongevraagd voor onbepaalde tijd bij ze in, tot woede van Peek. De zachtaardige vriend heeft veel aan zijn broer te danken en durft hem niet weg te sturen. Meedogenloze Marsja (Liza Roskam), een uiterst gevaarlijke femme fatale uit een der Balkanlanden, zoekt Peek al jaren vanwege de moord op haar zestienjarige zoon tijdens een criminele afrekening. Tot nu toe vergeefs… 

Peek is een goed geschreven, hard boiled romantisch drama, dat in hoog tempo met scherpe dialogen in snel afwisselende scènes een rauwe ontknoping bereikt. Decor, licht, aankleding en rekwisieten zijn sober gehouden, de handelingen bijna symbolisch.

Theaterzaal Selma Susanna is een charmant klein low profile theater met een hartelijke persoonlijke huiskamersfeer. De zaal was vanavond vol met aandachtig publiek dat regelmatig grinnikte om de dialogen.

Peek wil niets liever dan thuis zijn bergen opiaten opsnoepen, de vriend wil graag op reis en gezellige dingen doen. Maar hij is zijn geliefde zeer toegedaan, dus het komt er nooit van. De oudere broer is een charmante doch nutteloze egoïst, altijd platzak door drank, vrouwen, gokken en smoezelige dealtjes. Het meisje droomt van trouwen, kinderen, knus bij de tv zitten en wekelijks verjaardagen vieren in de omvangrijke, kleffe familiekring. Ze heeft nooit van homoseksuele relaties gehoord en gruwt daarvan. Maar ze kan alle kleren maken die haar ogen zien en heeft veel meer in haar mars dan ze zelf denkt.

De ongehuwde en onvervulde, maar goedhartige en zorgzame huisarts (Andrea de Leeuw) drijft zonder doktersassistente en zonder computer een verlopen praktijkje. Ze droomt van een man en een carrière als zangeres (en ze zingt ook een mooi lied). Ze is door middel van laten we zeggen crowd funding, geld aan het verzamelen voor haar proefschrift over het zeldzame type darmkanker van haar patiënt Peek. Hij is haar genereuze hoofdsponsor en zij zo ongeveer zijn lijfarts, hetgeen hun relatie hartelijk en intensief, maar op zijn minst onprofessioneel maakt. Zij doet eigenlijk zo’n beetje alles fout wat een huisdokter fout kan doen; ze smijt met medicijnen, neemt voor strafbare diensten flinke geldbedragen aan van haar patiënten en dealt drugs, ook aan een vrouwelijke, borderline gestoorde polydrugsverslaafde uit de Balkan, die we later herkennen als Meedogenloze Marsja. Die op zoek is naar de onderwereldbaas die haar zoon heeft gedood. Maar hij is ook de enige man waar ze ooit van heeft gehouden. Nog steeds trouwens, ondanks dat hij haar, na een relatie van drie jaar, heeft gedumpt.

Tussen de norse brombeer Peek en de ongenode gasten groeit geleidelijk het contact en hij staat grommend toe dat het meisje heel erg zwanger op de bank zit te breien en te babbelen en de kamer volhangt met haar zelfgemaakte kleding.

Tijdens een van zijn kroegtochten komt de oudere broer toevallig Marsja tegen in de bar waar ze animeermeisje speelt. En zo komt zij op het spoor van Peek.

De ontknoping is acuut, bloedig en dramatisch. Als het er werkelijk op aankomt, springen beide broers in de bres voor hun geliefde en overleven dit niet. Marsja kan op het laatste moment de man van haar leven niet doden en verklaart haar liefde. Hij wijst haar bot af. En zij slaat de hand aan zichzelf. Het meisje krijgt een miskraam en wordt met een stapel geld door Peek en de dokter naar huis gestuurd. Die blijven samen achter.

Een mooi verhaal en een mooie voorstelling. Maar ik heb toch een enkele aanmerking.

Het spel van de acteurs is oprecht, maar soms hier en daar iets te nadrukkelijk. Ik vond de lege flessen en de plastic glazen en het symbolisch leegdrinken ervan storend en het plastic mesje wel erg terloops rondgezwaaid.

De slotscène moet een echte ontknoping zijn. Marsja doodt beide broers, maar ik vond deze dramatische explosie van geweld iets te achteloos verlopen. 

Als het meisje (Marjolein van Ledden), kiplekker en topfit na haar miskraam, langs de lijken van de broers loopt, maakt ze niet de indruk dat het haar opvalt dat ze daar liggen, dat is jammer na zulk naturel spel.

Maar de voorstelling kreeg een verdiend hartelijk applaus.

Bob Vinkenoog

Recensie Joe Blackbird (2015)

 Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand april 2015

 Na de jubileumeditie van vorig jaar, stond er dit jaar een heuse reprise van Joe Blackbird op het programma van Los Zand. Dit stuk stond voor het eerst op de planken in 1999. Nu, zestien jaar later, grijpt Andrea de Leeuw terug op dit door haarzelf geschreven stuk.

Liza Roskam, de vorige keren dat ik haar zag in Zolo & Lotus en daarvoor in Het tijdgat ook al een van de beste spelers, is ook vanavond in absolute topvorm. Als iemand ooit een Cruella De Vil nodig heeft, bij Los Zand loopt iemand rond die die rol perfect zou kunnen spelen. Zo aardig als ze in werkelijkheid is, zo snobistisch, hoogdravend en denigrerend zet ze de rol van Liselotte van Parkhoven neer. Fantastisch! Leuk dat haar zus Tessa de rol speelt van de dochter van Liselotte.

Michel de Leeuw schittert in zijn rol van politieagent in een zeer foute lange leren jas. Het continue gelach dat ieder keer als hij opkomt vanuit het publiek klinkt, zegt eigenlijk wel genoeg. Echt een typische rol voor Michel!

Deze productie kenmerkt zich door veelvuldig gebruik van geluidsfragmenten. Op zichzelf een goed idee, met als kleine kanttekening dat er aan het einde van ieder effect toch best gebruik gemaakt had mogen worden van een fade out. Nu stopte het fragment steeds heel abrupt en dat viel toch een beetje uit de toon.

De titelrol Joe Blackbird, gespeeld door Boris Lameiras zit reeds bij aanvang op het podium. De rest van het stuk zien we hem vooral terug in diverse droom- en gedachtenscènes. Leuk gedaan en zeker niet onverdienstelijk gespeeld. Datzelfde kan gezegd worden over de zang. Deze wordt leuk ingezet en omlijst met de juiste dansmoves. 

De podiumindeling is simpel maar o zo effectief. Aan de linkerkant het café waar de beide serveersters hun rollen goed spelen en rechts de huiskamer van de familie Meerman. Speciale lof voor Marjolein van Ledden die de rol van Gaia erg goed speelt.

Coen in de rol van dronken huisvader is wellicht niet de meest voor de hand liggende keus, daarvoor mist zijn spel wat agressie. De ruzies tussen hem en Andrea zijn daardoor niet altijd even geloofwaardig, maar zitten tekstueel wel goed in elkaar. Positieve noot is dat hij wel een stuk losser op toneel staat dan bij de voorgaande stukken. Op naar de volgende dus!

De chemie tussen de beide zussen die een oogje hebben op Joe Blackbird komt wellicht niet helemaal uit de verf, maar aan het spel heeft het vanavond zeker niet gelegen. De dialogen en de vasthoudendheid van Kitty, gespeeld door Arja van Hout, dat haar geliefde terugkomt en de twijfel bij de rest van het dorp of dat daadwerkelijk gaat gebeuren, levert leuk spel op.

De klungelige postbode Vanya Tam completeert het geheel mooi en zo is het een mooi, natuurlijk aanvoelend stuk, zeker omdat het verhaal toch voor veel mensen herkenbaar zal zijn (ook al wachten we niet allemaal jaren op een marinier natuurlijk).

Andrea heeft groot gelijk door terug te grijpen op dit stuk. Zo heeft ze zich helemaal kunnen concentreren op het spel. Groot blijft, in zo vele opzichten, het gemis van Rita de Leeuw die ons veel te vroeg is ontvallen. Andrea laat echter zien ook qua regie de touwtjes goed in handen te hebben.

Al met al was het een leuke avond toneel. Ik kijk met vertrouwen uit naar de toekomst van Los Zand en op naar de 22e grote voorstelling, al dan niet in reprisevorm!

Bas Engels

 Recensie Zolo & Lotus (2014)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand april 2014

Een waar jubileum voor Los Zand; de twintigste grote voorstelling, zoals altijd geschreven door Andrea de Leeuw. Niet alleen geschreven trouwens, ook het selecteren van de acteurs, de regie en alle feitelijke werkzaamheden die hierbij komen kijken, zijn in haar handen. Alleen daarom al een dik verdiend compliment voor twintig jaar amateurtoneel, hulde!

Maar goed, ook een jubileumvoorstelling verdient een recensie. Vermeldenswaardig is nog dat Jean Koning op de vrijdag van de geziene voorstelling is toegetreden tot het selecte gezelschap van ereleden van Los Zand. Door de aanwezigheid van Jean is er namelijk een probleem in de personele bezetting ondervangen, en dat is maar goed ook! Zijn rol als de schurk Slick is vermakelijk om te zien. De valsheid gecombineerd met de humor en een eigen leitmotiv maakt dat Jean zijn rol als sterspeler van Los Zand met verve vervult.

Twee personages uit het stuk zijn scholieren van een jaar of dertien. De rol van de jongen (Laus) wordt gespeeld door David Kramer. Een man van....nou, laten we zeggen dat hij al geruime tijd geen dertien meer is. Hij maakt zijn debuut voor Los Zand, net als zijn tegenspeelster Lisa de Klerk, die wel daadwerkelijk twaalf jaar is. Mooi geacteerd door beiden. Lisa is pas twaalf en laat een groot talent zien, David zoals gezegd zeker geen scholier meer, maar daardoor wel ook een zeer knappe acteerprestatie.

Coen van Heycop ten Ham, tegenwoordig een vaste waarde bij Los Zand, heeft de rol van schoolmeester Karl. Diens woedebuien komen grappig over. Zijn collega wordt gespeeld door Andrea de Leeuw, die na een uitstapje van vorig jaar nu weer terug is van de duistere kant en nu de brave juf Mimi speelt.

Tot slot natuurlijk nog wat mysterie, zo hebben we in ieder geval Los Zand veel gezien de afgelopen jaren. Het mysterie zit in het koppel Zolo en Lotus. Zolo, gespeeld door Michel de Leeuw, is een veel met zijn zwaard zwaaiende figuur. Wederom een rol die op zijn lijf is geschreven. Zijn tegenspeelster, Liza Roskam, is behoorlijk wat ingetogener en danst bijzonder mooi. Ook heeft zij de choreografie van de rest voor haar rekening genomen. Het koppel is van elkaar gescheiden door een vloek die is uitgesproken door Ilva, gespeeld door Juliette Keller. Ook zij maakt haar eerste opwachting bij Los Zand, hoewel haar personage ook al te zien was in Missie Macoco (2011). Leuk gespeeld!

Nog twee scènes die extra opvielen. De eerste is de scène waarin Slick en Ilva tegelijkertijd een monoloog opvoeren, van beide zeer goed gebracht en erg mooi om te zien. Het bracht ook even wat rust en verdieping in het stuk. Daarnaast de dans tussen Zolo en Lotus die elkaar alleen maar kunnen aanraken via Laus, mooi om te zien!

Al met al werd er ook weer flink gelachen. De fanclub van Michel, in de vorm van zijn collega's, was weer in volle getale aanwezig en ook in het café na afloop zat de stemming er weer goed in.

Rest toch om Andrea nogmaals van harte te feliciteren met de twintigste grote productie in evenzoveel jaren. Een jubileum om trots op te zijn. Aangezien carnaval een grote rol speelde in dit stuk, nog een aanbeveling; bij carnaval telt 2 x 11 weer als een jubileum dus de 22e voorstelling wordt het echt carnaval!

Bas Engels

Recensie Het tijdgat (2013)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand april 2013

Iedere voorstelling heeft een ster nodig, mensen die net dat beetje extra kunnen geven. Los Zand had er vanavond twee. 

Laten we beginnen met te zeggen dat het verhaal, zoals de schrijfster zelf al zegt, een 'bizar sprookje' is. Wat kun je ook verwachten van Los Zand, helemaal als er onder de rollen naast goden, halfgoden en oppergoden ook nog prinsen zijn. Voeg daar de prinses aan toe die naast haar verloving met de prins ook nog een relatie heeft met het koksmaatje en alle ingrediënten voor een avondje lachen zijn aanwezig.

Gelachen werd er dan ook hartelijk, bij vlagen zeer hartelijk. Maar goed, we gingen ook naar het theater om ons te amuseren nietwaar?

Er viel dan ook wel wat te lachen. Wat te denken van Michel de Leeuw in de rol van godenadviseur Takeshi. Precies de rol die hem op het lijf geschreven is. Hij moet alleen vaak het toneel af want hij speelt ook de oppergod. Het lijkt een beetje op het Sinterklaasfeest (je weet wel, waar je vader dan weggaat en dat er vlak daarna op de deur wordt geklopt); steeds als Takeshi weggaat, komt even daarna de oppergod op het toneel. Later zou blijken dat Takeshi en de oppergod ook in het stuk een en dezelfde persoon zijn. Leuke wending!

Andrea de Leeuw ziet zichzelf voor een ware uitdaging staan. Normaliter vertolkt ze de rol van diva (zangeres, actrice, presidentsvrouw zijn zo een paar van de rollen die ze heeft gespeeld bij Los Zand). Nu speelt ze echter de godin van het kwaad. Aan alles merk je dat ze flink aan het werk is om deze rol overtuigend neer te zetten en het lukt ook nog eens fantastisch. Tijdens het spel op de voorgrond hebben de goden onderling veel interactie en proberen ze naar believen de andere karakters te beïnvloeden. Erg vermakelijk om naar te kijken.

Ster nummer 1 van de avond is Jean Koning. Hij speelt Borg, god van het duister. Als natuurlijke bondgenoot van de godin van het kwaad zetten ze samen de boel flink op stelten. Jean speelt deze rol met een ingetogen maar intense boosaardigheid en een drang om zoveel mogelijk misère te verspreiden. Werkelijk een genot om te zien en te horen!

Waar een ster nummer 1 is, moet ook een ster nummer 2 zijn en die wordt gevonden in de persoon van Esther Sloots. Zij speelt de rol van de onzekere halfgodin Nola die grotendeels wordt gebruikt als boodschapper. De inleving en daarmee de beleving van de rol komt zeer overtuigend over. Een bijzondere prestatie voor deze debutant bij Toneelgroep Los Zand.

Esmee Schooneman speelt de rol van prinses Zora op een mooie, koninklijke manier en ook haar frustratie aangaande haar relatie met Novak komt goed uit de verf. Ook zij maakt hier haar eerste opwachting in dit altijd weer gevarieerde gezelschap. Nog een debutant in de persoon van Liza Roskam (godin van de vrede). Ook al goed gespeeld, vooral hoe ze voortdurend in de clinch ligt met de godin van het kwaad.

Iemand die zeker niet voor het eerst te zien is, is Lex Huis in ’t Veld. Zoals eigenlijk altijd speelt Lex een mooie rol, met name zijn arrogante benadering van goden die hij eenvoudige mensen vindt. Heerlijk!

Patrick van Rijn maakt zijn derde opwachting in een rol van koksmaatje, ook erg leuk om te zien.

Coen van Heycop ten Ham is er net als vorig jaar weer bij en zijn rol als Igor is degelijk. Grappig is het moment waarop hij weer terug is in het godenrijk en blij is dat hij weer kan zeggen dat hij halfgod is zonder dat mensen hem uitlachen.

Last but not least de godin Aloenda, alweer een mooie rol gespeeld door Marlène Kleine, ook al goed in Sol en net als veel spelers van deze productie die er voor de derde keer bij is.

 Algemeen aandachtspunt lijkt hier en daar de tekstvastheid te zijn. Ik zeg bewust lijkt omdat ik het script niet heb gelezen. Het volop aanwezige acteertalent van de groep lost dit echter steeds goed op.

 Al schrijvende merk ik dat er veel te schrijven valt. Het was dan ook een mooi avondje amateurtoneel in, ik blijf het zeggen, een erg mooi Polanentheater waar de bezoeker ook het gezellige café eigenlijk niet mag overslaan.

 Volgend jaar de twintigste productie van Los Zand (7 en 8 maart). Het is dat u het weet, ik ben in ieder geval weer van de partij.

Bas Engels

Recensie Sol (2012)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand april 2012

Na een waar mediaoffensief was het weer tijd voor Los Zand. Tweemaal uitverkocht huis in het Polanentheater en zelfs een reprise in De Badcuyp op 22 april. Vooraf ruimschoots aangekondigd op Twitter, voorzien van een heus affiche en promotiefilm. Did it live up to the hype?

Het plot leek op voorhand op een typische plot voor Los Zand: een president, een ver (oosters) land, soldaten en een filmster. Laten we eens kijken naar wie deze productie hebben gemaakt tot wat het was. Overigens was de voorstelling meer dan uitverkocht, getuige de extra rij stoelen die snel nog moest worden bijgezet.

Absolute glansrol van de avond behoort aan Laura Kastelein in de rol van de ietwat getroebleerde en agressieve adoptiedochter van eerder vernoemde filmster en president.

Andrea de Leeuw vertolkt de rol van de vrouw van de president en probeert tevens te zingen hoewel ze dat volgens Ling totaal niet kan. Het lied zelf wordt ruw verstoord door de twee rebellen (gespeeld door Daniel Bres en Patrick van Rijn) en de journaliste, gespeeld door Arja van Hout. De rol van de rebellen in het stuk  is met name grappig omdat er duidelijk een fanatieke en een niet-fanatieke bijzit. Dit levert met name in het begin leuke interactie op.

Vanya Tam, een van de vele debutanten van deze avond, zet een solide en humoristische president Sol neer. Knap gespeeld en mooie sterfscène ook!

Marlène Kleine speelt de personal assistant van het echtpaar Sol; eigenlijk is zij, net als Michel de Leeuw, een geheim agent en samen zitten ze al jaren achter Sol aan. De ‘geheime’ scènes tussen die twee zijn erg aardig om te zien. Michel de Leeuw speelt zoals altijd erg grappig en is leuk om naar te kijken.

Coen van Heycop ten Ham speelt de broer van de beroemde filmster en staat eigenlijk volledig in haar schaduw maar schikt zich in die rol. Voor zover dat de bedoeling is geweest van schrijver en regisseur goed gespeeld zij het zonder in het bijzonder op te vallen.

Ilse Ossendorp speelt de rol van vicepresident. Met name haar verontwaardiging over het spilzieke gedrag van het echtpaar Sol is erg sterk gespeeld. Net als Laura is zij bij dit stuk aanwezig als stagiaire van ROC Flevoland waarvan Los Zand een erkend leerbedrijf is. Deze twee dames zijn een welkome toevoeging en spelen beiden erg goed!

Ling kondigt aan het einde aan dat ze teruggaat naar huis/thuisland en daar een arm en been zal afhakken als straf voor de ‘moord’ die ze heeft gepleegd. Niemand legt haar een strobreed in de weg; een van de personages zegt zelfs dat ze haar maar moeten laten gaan omdat ze toch gaat doen wat ze zegt. Normaal gesproken houd ik niet van het beoordelen van personages op het moreelethische vlak, maar als iedereen het goedvindt dat een meisje van 14 (?) teruggaat naar de wildernis om een arm en been van zichzelf af te hakken, vind ik dat toch zeer merkwaardig.

Na de dood van Sol krijgen we nog van ieder personage te horen wat hij of zij gaat doen, toch een beetje een anticlimax na een erg levendige scène.

Overigens waren de vele vechtscènes leuk om naar te kijken, meerdere personages stortten zich meerdere malen vol overgave op elkaar, het was daardoor wel een erg levendige voorstelling. De twee mensen die voortijdig de zaal verlieten, dachten daar blijkbaar anders over. Beetje jammer dat ze eerst voor het beeld langslopen en vervolgens ook nog een tas vergeten waardoor een van hen nog een keer de boel verstoorde.

Al met al weer een leuke avond maar, ik blijf het zeggen, het succes van Sebastiaan wordt ook nu niet geëvenaard. Misschien dat dit wel gaat lukken met Het tijdgat. Dit is de voorstelling van volgend jaar die nu al is aangekondigd. Ter herinnering: reprise van Sol op 22 april in De Badcuyp!

Bas Engels

Recensie Missie Macoco (2011)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand april 2011

De meest gepromote voorstelling van Los Zand staat op het programma voor zaterdag 12 maart om 20.30 uur in het Polanentheater in Amsterdam. Andrea twittert er vrolijk op los; quotes uit de voorstelling, updates over repetities en andere wetenswaardigheden over de voorbereidingen van dit toneelstuk.

Dit leidde overigens tot een volledig uitverkochte voorstelling op vrijdagavond.

De verwachtingen waren, mede met het oog op de in mijn ogen succesvolle voorganger Sebastiaan, hooggespannen. Kan Los Zand voldoen aan deze verwachtingen?

Het eerste wat opvalt, is de bijzonder fraaie affiche aan de hand van Rien de Jager. We dalen af naar de mysterieuze nachtclub Macoco om te zien wat zich daar afspeelt. De affiche geeft perfect de gewenste sfeer weer.

De 'bezoekers' worden door het 'personeel' welkom geheten in Club Macoco. De drank staat op tafel, de dansvloer is leeg en de rook hangt al (of nog) in de lucht. 

Hoogtepunten van de avond waren de sterfscène van Rock Jenko, de grote dansscène en de uitmuntende muziekkeuze.

Geheel in de stijl van Los Zand kent de plot talloze intriges, gelegenheidsverbonden en ontluikende liefdesrelaties.

Ieder stuk heeft een speler die het geheel naar een hoger plan tilt. Los Zand had er vanavond zelfs twee.

Annelotte van Aarst speelt de assistente van de nachtclubeigenaar. Ze zet de rol fantastisch neer, mooie mimiek en goede inleving. Mijn complimenten.

De tweede ster, het mag al geen verrassing meer heten, Lex Huis in 't Veld. De routinier van Los Zand speelt zijn, zoals wel vaker militaire rol, met verve.

Onze twee rebellen zetten een gevarieerd schurkenduo neer. Michel de Leeuw speelt een door wapens en geweld gefascineerd type terwijl Russ Jenko, de slimmere, meer berekende, wordt gespeeld door Jean Koning.

Andrea de Leeuw en Merel Kuit spelen het sterduo van de Macoco, de zusjes Palm. Zij vermaken de soldaten en halen zo veel geld binnen voor de club. Leuk gespeeld dames!

 De continu geld tellende nachtclubeigenaar Van Borssen, gespeeld door Rick Ruhland, zet een gedegen rol neer met een paar grappige momenten.

 De drie soldaten (Edwin Klazinga, Ralph Koopman en Patrick van Rijn) komen eigenlijk te weinig in actie om hierover een gedegen oordeel te kunnen vellen hoewel Edwin Klazinga weer sterk spel liet zien tijdens de 'ontvoeringscène'.

Tel hierbij ook nog de spionne Ilva Prin (door Eva van Zaalen) en het plot is zoals gezegd een en al intrige.

Deze voorstelling kwam, geheel in de stijl van Los Zand, tot stand met de medewerking van, als ik goed heb geteld, vijf mensen die nieuw zijn voor deze groep. Duidelijk is dat met name Rick Ruhland vaker op het toneel heeft gestaan maar niet met dit gezelschap.

Uit de frequente tweets van Andrea valt op te maken dat veel mensen dit een betere voorstelling vonden dan Sebastiaan. Die mening is ondergetekende echter niet toegedaan. Dit wordt met name veroorzaakt door de hier en daar wat mindere tekstvastheid en tevens een enkele passage die niet goed verstaanbaar overkwam.

Na de voorstelling was het nog erg gezellig in het theatercafé. Al met al was het weer een leuke avond in het al even leuke Polanentheater.

© Bas Engels 2011

Recensie Superhelden (2011)

Op 29 januari zijn wij gaan kijken naar de voorstelling Superhelden van Los Zand. Het is een kindervoorstelling voor kinderen vanaf vijf jaar, geregisseerd door Rita de Leeuw. De tekst is van Andrea de Leeuw.

Het verhaal gaat over drie dappere vriendinnen (de Gorgeous Gals), die op weg naar een klus neerstorten met het vliegtuig en neerkomen op een eiland waar ze superkrachten krijgen. Ze worden geholpen door Zolo, die leert hun krachten goed aan te wenden. Dit in tegenstelling tot de andere overlevende van de ramp, Sven, die zijn superkrachten wil misbruiken.

Wat vonden wij van de voorstelling? Het gegeven van helden met superkracht spreek tot de verbeelding en is een dankbaar thema. Het is leuk dat ieder van de helden haar eigen bijzondere kracht heeft. Het begin van de voorstelling was sterk met een eigen lied met bijbehorend dansje. We genoten vooral van de fysieke momenten, zoals de dans met de blinddoek. Het verhaal zelf vonden we wat mager en kwam voor ons te abrupt tot een einde.

We hebben na afloop aan de aanwezige kinderen gevraagd of ze het leuk vonden en hun reactie was positief. Dat is natuurlijk het belangrijkste. Toch wat ons betreft een paar suggesties om het stuk krachtiger te maken:

- Er zou meer tijd voor de scènes genomen mogen worden. Dat geldt voor bijna alle scènes. Door scènes meer uit te spelen, meer rust te nemen en het fysieke spel groter uit te spelen, wordt het belangrijker wat er op het toneel gebeurt. Je kan dan ook de tijd nemen om wat er gebeurt goed bij de kinderen te laten binnenkomen.

- Het einde kwam – ook voor de kinderen - nogal onverwacht. We vonden het jammer dat de belofte van de strijd tegen goed en kwaad (de Gals tegen Sven) niet werd uitgespeeld. Dan kan je laten zien dat het goede overwint, in plaats van het te vertellen. Een andere optie is om af te sluiten met het beginlied en dit om te buigen in een slotlied. Het stuk verdient een steviger einde.

Aukje Hinfelaar, Rosalein Bos en Leon de Laat (Tokodrama)

Recensie Sebastiaan (2010)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand april 2010

Eén keizerin, twee journalisten, twee mensen die niet zijn wat ze lijken en een schurkachtige man met een dito moeder. Het was weer tijd voor Los Zand.

Voor het eerst was Los Zand voor een grote productie neergestreken in het Polanentheater. Dit duidelijk meer professionele theater bleek een uitstekende keuze. Mooie belichting en een gezellig café, wat wil een mens nog meer?!

Het stuk begon met een heuse soundtrack gezongen door Aart van den Brink die meer en meer de huistroubadour van Los Zand begint te worden. Het nummer "Sebastiaan" is niet zomaar het begin van de voorstelling maar ook meteen de inleiding van het verhaal. Na deze zang, uiteraard door Aart zelf begeleid op de gitaar, gaat het stuk verder met een dansscène. Hierin zien we wat er reeds bezongen werd; de keizerin en haar geliefde worden op ruwe wijze gescheiden. Nu kan het verhaal echt beginnen!

De twee sterren van de avond zijn, hors concours, Lex Huis in 't Veld en Lizzy Hennequin. Lex als de slechterik Sebastiaan en Lizzy als de mother of evil, die nog veel en veel erger is dan haar zoon.

Lizzy, 21 lentes jong, speelt de moeder van Sebastiaan en hier moet een compliment voor de grime worden gemaakt; het is geen makkelijke taak om een 21-jarige schoonheid te veranderen in een soort Cruella de Vil.

Lex, een van de routiniers van Los Zand, speelt als vanouds, waarbij duidelijk wordt dat hij niet voldoet aan het profiel van de standaard bad guy. Hij twijfelt over zijn rol, zijn doel en wat hij allemaal wil doen om zijn doel te bereiken. Het vergiftigen van een knappe journaliste bleek een brug te ver. Mooi gespeeld!

Michel de Leeuw, ook al zo'n ervaren rot van Los Zand, speelt de bediende van Sebastiaan die eigenlijk in het verzet tegen hem zit. Zijn loopje is grappig, zijn vaardigheden met zwaarden zijn vooral erg goed.

Ralph Koopman, als de journalist E.J. Martens, speelt werkelijk fantastisch. Zo vol humor en vol overtuiging. Met name zijn dansscène met de keizerin is ronduit hilarisch. Door het hele stuk heen heeft hij zichzelf een houding aangemeten van blijmoedigheid tegenover iedereen die hij tegenkomt. Hij is een goede acteur die tevens een rol speelt die hem ook nog eens extra goed lijkt te liggen.

Froukje Bouman, als de achttienjarige bediende van de keizerin en tevens beschermvrouwe gezonden door de goden, speelt haar rol met een frisse, kinderlijke naïviteit en haar verwarring als er allemaal mensen zo maar door het paleis lopen, wordt door haar heel treffend neergezet.

De keizerin wordt gespeeld door Esther Baalman en wat een keizerlijke waardigheid legt zij in haar rol, verbluffend.

Men mag hopen dat Jean Koning in het ware leven niet zo arrogant is als het personage dat hij vanavond speelt. Mooi gespeeld! Astrid de Jong speelt de journaliste Diana Martens. Als een echte journalist stelt ze lastige vragen, is ze vasthoudend en zelfverzekerd. 

Last but not least, Andrea de Leeuw, deze keer niet solozingend, zet als verzetsleider Emma een goede rol neer zoals we dat eigenlijk van haar gewend zijn.

Was er in de voorstelling De talentenjachtshow nauwelijks diepgang te bekennen, is dit nu wel het geval. Sebastiaan wordt namelijk door zijn eigen moeder doodgeschoten. Zij verliest hierdoor haar enige liefde en tevens de door haar zo gewenste heerschappij van Matsulega. Een dramatische wending, zoals we die nog niet veel zagen bij Los Zand, maar het smaakt naar meer!

Het is al duidelijk dat dit een bijzondere voorstelling is geweest maar ik moet nog even wat kwijt over de muziek. Niet alleen de soundtrack en de reprise hiervan, maar ook de muziekkeuze tijdens de dans van de keizerin (“Sheep  and Tides” van Michael Nyman) past perfect. De zangkwaliteiten van de eerder genoemde Aart van den Brink maken het af.

Deze productie van Los Zand is niet alleen de beste die ik tot nu toe heb mogen aanschouwen (nummer 6 in mijn telling) en, wat een mooi toeval, het is ook de best gedocumenteerde. Nog nooit eerder werden er zoveel foto's gemaakt. De avond waarbij ik aanwezig mocht zijn, werd op de gevoelige digitale plaat vastgelegd door Rien de Jager en Bas Linssen, beiden fervent hobbyfotografen. Voor de sites van beide heren, zie de links onder dit stuk. Uiteraard mogen ook de namen van de fotografen van de eerste voorstelling van Sebastiaan alsmede de mensen die tijdens de repetitie foto's hebben gemaakt, niet ontbreken.

De feestelijke avond werd besloten met het uitreiken van het erelidmaatschap aan Zouhair Mtazi voor bewezen diensten tijdens de productie van vorig jaar, Donker en duister. Van harte gefeliciteerd!

Livefoto's

Rien de Jager - www.rdjfoto.nl

Bas Linssen – www.btf-fotografie.nl

Raoul de Leeuw

Sam Trieu

Repetitiefoto's

Elza de Bruin

Harold Hulskers

Rien de Jager

Ariane James

Andrea de Leeuw

Raoul de Leeuw

Richard de Leeuw

© Bas Engels 2010

Verslag Eerste 1akterfestival Diemen (2009)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand februari 2010

Theater de Omval, Diemen

Deze recensie zal voornamelijk gaan over het de eenakter De talentenjachtshow van Los Zand. Het  was namelijk voor deze voorstelling dat ik was neergestreken in Diemen. Deze eenakter maakte deel uit van een kwartet zoals deze werden opgevoerd op 27 november te Diemen. Hierdoor kunnen de overige drie stukken niet geheel buiten beschouwing blijven.

Over het eerste stuk, door Toneelgroep Arti genaamd Delen, kan ik bijzonder kort zijn; ik begreep niet waar het stuk, dat vertelde over twee prostituees die ruzie hadden om een klant, naartoe moest. Een toneelstuk moet in mijn ogen of aanzetten tot denken of vermakelijk zijn (of allebei natuurlijk, zoals we nog zullen zien). Dit stuk vond ik niet vermakelijk en het heeft mij niet bepaald tot denken aangezet.

Enigszins ontmoedigd door het eerste stuk, leek het een lange avond te worden. Gelukkig verscheen daar Toneelgroep Diemen, die natuurlijk een thuiswedstrijd speelden in hun eigen Theater De Omval. Hun stuk, genaamd Een praatje in het park, was bijzonder amusant; de enscenering was top, het script bijzonder scherp en doortastend en het decor, met name het gras, bijzonder inventief. Een dikke pluim voor Theatergroep Diemen, alhoewel de jury wel wat al te lyrisch werd en alles wat maar met Diemen te maken had, de hemel in prees. Beetje objectiviteit heren!

Na de pauze was het de beurt aan Het Stenen Hoofd met de eenakter Een vreemde leegte. Deze eenakter vertelt het verhaal over een vrouw die na een jarendurende coma weer ontwaakt en zich niet realiseert dat de klok wel degelijk heeft doorgetikt. Het stuk begint grappig, maar verzandt al snel in een herhaling van zetten. Goede acteerprestatie van de dokter overigens!

Tot slot was het de beurt aan Los Zand met de door Andrea de Leeuw geschreven eenakter De talentenjachtshow. Het werd een druk maar luchtig halfuurtje, hetgeen een mooi contrast vormde met de wat zwaardere voorganger. Michel de Leeuw nam de rol van manusje van alles Rex Ravensloot voor zijn rekening en samen met Igmar de Haan (als Ambrosius jr. a.ka. de presentator ) verantwoordelijk voor de talentenjacht. Igmar gaat vreselijk tekeer tegen zijn enige personeelslid Rex en het levert in ieder geval enkele lachsalvo's op. Vervolgens komt er een keur aan artiesten die de meest uiteenlopende dingen laten zien en horen zoals zang (door Andrea de Leeuw en Aart van den Brink) en Pentjak Silat (door Nienke Dekker die al eerder haar kunsten vertoonde voor Los Zand in eerdere stukken). Tel hierbij de jurering op door een Fransman (in persoon van Marco Kamstra) en diva Liselotte van Parkhoven (door Esther Baalman) en het beloofde dolkomische halfuur was vervolledigd. Diepgang? Nauwelijks. Vermaak? Zeer zeker! Complimenten!

Nog tot slot even iets over de organisatie van het festival; de jury begon haar 'oordeel' met te zeggen dat er geen prijs zou worden uitgereikt en konden het vervolgens toch niet laten om het voor iedereen duidelijk te laten zijn dat wat hun betreft Toneelgroep Diemen de beste was. Deze spagaat vond ik ietwat vreemd, beter wordt er gekozen om wel een prijs uit te reiken zodat het juryoordeel er ook echt toe doet. Nu leek het meer een praatje achteraf, waar eigenlijk niemand meer op zat te wachten.

Bas Engels

Recensie Wildwesttournee (2009)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand juni 2009

WILDWEST IN HET KINDERZIEKENHUIS

De toneelgroep Los Zand heeft weer kinderziekenhuizen bezocht, nu met een heel kleurrijke en vrolijke voorstelling die zich in het Wilde Westen afspeelt. Een succesvolle Franse zangeres gaat met haar manager naar Amerika alwaar zij uitgenodigd is door een beroemde producent. Snel na haar aankomst daar worden beiden gekidnapped door twee desperado’s “om het geld”. Cowboys komen hen te hulp en begeleiden hen naar Kansas City. Onderweg heeft een oosterse danseres zich nog bij de groep aangesloten. Na menige verwarrende gebeurtenissen komt alles uiteindelijk goed en kunnen alle artiesten hun kunsten vertonen, waarbij zich nog enkele amoureuze relaties ontwikkelen.

Het is een onderhoudend stuk waarbij heel veel te zien is, leuke kostuums, zang, dans en prima teksten. De spelers zijn echt in hun rol. Andrea de Leeuw speelt de charmante zangeres Juliette LaFleur die behalve chansons ook met westernmuziek weg weet. Haar vlotte manager Pierre (Mikey Dunne) heeft een prachtig Frans accent en weet zich, zij het moeizaam, goed te redden in het Wilde Westen als een tijdelijke bodygard. Hij ontwikkelt een zwak voor de oosterse danseres Xiao Mei (Nienke Dekker) die ons fantastische dansen en muziek voortovert. Het duo cowboys George (Jorik Prins) en Mae-Rose (Kimberley Ebing) komen stoer over en moeten in hun reddingsplan van rol wisselen in respectievelijk tijdelijke manager voor Juliette en medezangeres van westernmelodieën. Dan zijn er nog Helen Gerretsen en Bibi Brugman die drie verschillende rollen vertolken: als desperado’s, als meisjes van plezier en als producer en assistente. Ten slotte is het Michel de Leeuw alias sheriff Dean Morton die de boel aan elkaar praat en ten slotte valt voor Mae-Rose.

Kortom, het was een zeer geslaagde voorstelling die bij de kinderen goed in de smaak viel.

Heikki

Recensie Donker en duister (2009)

Verschenen in de AcA Nieuwsbrief van de maand maart 2009

Vrijdag 30 januari 2009 

PleinTheater te Amsterdam 

Toneelgroep Los Zand met de jubileumvoorstelling Donker en duister

Los Zand bestaat vijftien jaar en dat moet gevierd worden. Vandaar de extra feestelijke voorstelling, opgeluisterd met muziek bij binnenkomst, verzorgd door Aart van den Brink en een (matige) speech van ondergetekende (mea maxima culpa, maar de spotlight die me verblindde, bracht me danig van mijn stuk, het voorstellen van de jubileumgroep aan het einde, onder normale lichtomstandigheden, ging al beter). Maar dat terzijde, men kwam immers niet voor een speech maar voor een nieuwe productie van Los Zand. En die was er; Donker en duister. Zou het net zo'n succes worden als Zijde?

Het verhaal speelt zich af op het eiland Fujiyama, waar een vliegtuig is neergestort en de overlevenden moeten proberen om het donkere bos door te komen. Alle ingrediënten voor een fantasy-avontuur zijn aanwezig.

Laten we beginnen met een heads-up van de spelers van de jubileumgroep.

Edwin Klazinga, in zijn eerste grote productie, speelt zichzelf met een formidabele dubbelrol van opstandige tiener Boris en de al even opstandige zombie HaPi. Boris, die zichzelf een struikrover noemt, bedreigt een aantal mensen met een mes om zo hun bezittingen te roven. Het accent dat Edwin hier opzet, is werkelijk een genot om naar te luisteren. Als HaPi is er van het accent weinig over aangezien zombies nu eenmaal niet meer doen dan grommen en ongecontroleerd in de rondte rennen. Ook dit doet Edwin op een hilarische wijze, mijn complimenten aan dit talent!

Roxanne Sweers speelt de rol van bosheks / kapála. Het bijzondere aan haar aanwezigheid is dat ze dit doet als stage voor de opleiding Artiest van het ROC te Amsterdam. Los Zand is namelijk recent erkend als leerbedrijf voor deze opleiding, hetgeen wederom een bevestiging is van de kwaliteiten van deze toneelgroep. Maar even terug naar de kapála; een leuke, gemene rol met mooi daarbij horende stem, verzorgd door eerder vernoemde Roxanne. Overigens vertolkt ook Roxanne een dubbelrol, daar ze ook ten tonele verschijnt als Kosjka de bosnimf, gekleed in een uiterst schattige outfit.

Nienke Dekker laat zien op sensationele wijze een aantal bewegingen uit de Indonesische krijgskunst Pentjak Silat (was het Silek Tuo?) tot in de puntjes te beheersen. Een en ander wordt extra onderstreept in de Chinese Kungfu Waaierdans samen met de speciaal hiervoor gevraagde Sikyin Wong. Een mooi visueel schouwspel, waar ook Michel en Roxanne aan deelnemen, is het gevolg.

Michel de Leeuw, zoals altijd in een overtuigende extravagante rol, beleeft een goede avond. Als Lo Ki Aoki laat hij wederom zien waarom hij sinds 1997 in alle stukken van Los Zand heeft gespeeld. Een genot om naar te kijken. Leuke outfit en dito pruik!

Andrea de Leeuw, deze keer niet zingend, speelt de rol van stewardess Amanda Roos, die een oogje heeft op Sid Winters. Dat Los Zand de diepgang niet schuwt, zien we in de scène waarin Amanda een onvrijwillig intiem moment beleeft met Boris. Mooi acteerwerk! Overigens werd er wel gezongen tijdens de voorstelling en wel door Peet Langen, ook in Zijde (2008) al goed voor zang tijdens het stuk.

Sasja de Vos, eigenzinnige en grappig irritante journaliste, ziet in alles wat er gebeurt een kans op een exclusief interview. Ook als een van haar lotgenoten wordt vastgepakt door de zombie, verzoekt ze aan beide om even stil te staan voor een foto, erg leuk.

Dan Lex Huis in ‘t Veld. Als autoritaire kapitein van de landmacht neemt hij de leiding van de groep op zich. Zijn dialogen met Guus getuigen van puur vakmanschap. Overigens is Lex Huis in ‘t Veld na Michel en Andrea de Leeuw de veteraan van Los Zand. Dat hij nog maar lang bij de groep mag blijven!

Zouhair Mtazi, in 2008 ook al deeluitmakend van de groep, zette een goed, weer mooi agressief, personage neer. Dit lijkt goed bij hem te passen, hoewel hij buiten het toneel niet zo is. Dan moet het wel een goede acteur zijn, zeker als men bedenkt dat hij pas sinds december bij de groep is gekomen als vervanger. Zes repetities zijn voor Zouhair blijkbaar genoeg om een overtuigende rol te spelen.

Waren er dan geen minpunten? Er zijn er vast wel te noemen, maar veel belangrijker is het plezier dat deze groep uitstraalt!

Helaas kan ik deze keer geen verslag doen van de nazit in het theatercafé; de laatste trein naar Heerlen moest immers nog gehaald worden, dus helaas moesten we (ondergetekende en partner a.k.a mijnheer Linssen) dat aan ons voorbij laten gaan.

Ook zonder een drankje achteraf is een voorstelling van Los Zand altijd leuk! Dat ze nog maar lang mogen bestaan, gefeliciteerd!

© Bas Engels 2009

Recensie Zijde (2008)

De familie van der Dolk wordt in haar eigen huis gegijzeld door Rufus, Zoë en de mysterieuze Alligator. Maar wat zijn hun werkelijke redenen en bedoelingen? Is alles wel zoals het lijkt? 

Zo wordt de voorstelling Zijde door de toneelgroep Los Zand aangekondigd. Een beschouwende recensie van de première op 1 februari in het PleinTheater te Amsterdam. 

Na het buitenzetten van rumoerig 'publiek’, in wezen ook acteurs, begint de voorstelling met de gijzeling van 'softie' Dimitri en Madeleine. Het echtpaar wordt gegijzeld door Rufus, knap gespeeld door Zouhair Mtazi die helemaal opgaat in de rol van leider en Zoë, gespeeld door Andrea de Leeuw, die tevens het scenario voor haar rekening nam. Hartstochtelijk zingt zij tijdens enkele dromen en herinneringen samen met haar geliefde John (Peet Langen), die als militair op een 'verre missie' is gezonden. John komt hiervoor enkele malen van de publieke tribune tevoorschijn om samen met zijn geliefde te zingen, hierbij zichzelf begeleidend op de gitaar. Hij zingt onder andere "Rose of my heart" van Johnny Cash. 

Madeleine, heerlijk vastberaden neergezet door Jacintha Menig, perfect gecast als sterke dominante vrouw die eenzelfde instelling verlangt, maar niet krijgt van haar huidige man Dimitri. Ook Dimitri wordt vakkundig neergezet door Niels Simons. 

Een bijzondere rol is weggelegd voor multitalent Max de Lange, die achtereenvolgens op het toneel verschijnt als pizzabezorger, loopjongen, koelkastreparateur en uiteindelijk het meeste zal bijblijven als het vriendje van Julia, de dochter des huizes. Julia wordt op briljante wijze gespeeld door Sasja de Vos, die een zeer overtuigende rol van tienermeisje neerzet. 

De Alligator wordt gespeeld door Michel de Leeuw, die zoals altijd de juiste uitvergroting van de absurditeit van zijn rol weet te raken. Geheel gekleed in "zij" probeert hij de rest van de aanwezigen ook in Chinese Zijde te hullen. 

Ook de moeder van Madeleine komt in het huis en deze vergroot het mysterie van de Alligator; zij laat weten de Alligator reeds te kennen, maar ze legt niet uit wie of wat hij precies is. De moeder wordt overigens op leuke wijze neergezet door Kimberley Ebing, die met schitterende boa wordt geschoffeerd door de Alligator, die vindt dat iedereen lelijk gekleed is. Later in het stuk is ze nog te zien als hardhorende en bijziende poetsvrouw die op vakkundige wijze wordt buitengezet door Rufus, steeds in zijn rol blijvend als dominante gijzelnemer. 

Tel bij al dit goede acteerwerk de eenvoudige maar o zo doeltreffende enscenering op die halverwege wordt opgevrolijkt door felle kleuren zijde, hetgeen samen met de lichten een psychedelisch effect tot gevolg heeft. Ook de terugkerende themata zijn erg vermakelijk; zo is alles 'net begonnen': de week, school, de voetbalwedstrijd. Tijdens deze voetbalwedstrijd die op tv te zien is, wordt er maar liefst drie keer gevraagd wat de stand is, hetgeen een leuk effect oplevert. Ook het mantra van de Alligator met diens obsessie voor zijde komt mooi uit de verf. 

Op het einde wordt duidelijk dat de Alligator geen maffioso is maar een modeontwerper die zich schuilhoudt voor de concurrentie. Het stuk eindigt met een modeshow waarbij iedereen zich heeft gehuld in, hoe kan het ook anders, zijde! 

Al met al was het een zeer geslaagde voorstelling, welke werd gecompleteerd door een gezellige nazit in het theatercafé waar ook onder anderen de immer charmante regisseuse Rita de Leeuw acte de présence gaf.

Bas Engels

Recensie Op reis met Raaspit (2007)

"Op reis met Raaspit, James Bond en folklore"

Vakantiestress, wie kent het gevoel niet? Je verheugt je al weken op die ene droomreis maar nog niet vertrokken uit Nederland moet bij Schiphol al direct de eerste hindernis worden genomen; de self-service check-in. Het openingsbeeld van Op reis met Raaspit roept dan ook direct herkenning op, met minzame glimlach en met stormbestendig kapsel zien grondsteward Jean-Pierre en zijn lieftallige collega het gestuntel van de nerveuze passagiers aan. Als heer en meesteres van het vliegveld steken zij hooghartig een helpende hand toe. Het moge duidelijk zijn dat de reis naar Gravna geen plezierreisje wordt.

Ieder van het reisgezelschap heeft zo zijn eigen redenen om af te reizen naar Gravna, een land dat in de hoogglansbrochure als risicogebied wordt aangeprezen. Ook de naam van de reisorganisatie is onheilspellend. Raaspit lijkt een verwijzing naar Raspoetin, de losbandige monnik en wonderdoener aan het hof van de Russische tsaar. De personages vormen  een gemêleerd gezelschap dat wordt aangevoerd door Piet, de onhandige maar immer opgewekte reisleider die zijn beroep -tevergeefs- benut om een vrouw te versieren. Hij laat zijn oog vallen op de mooie tolk Natalja die niets van zijn avances moet hebben en meer gecharmeerd lijkt van de als KGB-agent ogende Alexander. Natalja zint op een manier om het harde leven in Gravna achter zich te laten en elders een beter bestaan op te bouwen. Alexander probeert haar hiervan te weerhouden.

Het publiek maakt verder kennis met Diana, een assertieve journaliste die in haar niet aflatende jacht naar een primeur een onverwachte bondgenoot treft in de louche Philip, een avonturier met een criminele inslag. Beiden azen op een robijn uit het kroonjuwelenbezit van de tsarenfamilie. Alleen het stel Mark en Esmeralda lijkt oprecht geïnteresseerd in het cultuurgoed van Gravna. Lijkt, want Esmeralda houdt eigenlijk alleen van shoppen om het even in welk land en zij gebruikt daarbij haar man, een hoogleraar wiskunde, graag als pakezel. Met een haast kinderlijk vragende blik doet zij het hart én het geld van haar man smelten. Als intellectueel kan hij geen weerstand bieden tegen de verlangens van het vlees, hetgeen tot komische situaties leidt.

Los Zand weet zonder decor en met een minimum aan attributen heel goed de sfeer van een voormalig Oostblokland te treffen. Het wekt geen verwondering dat de schrijfster, Andrea de Leeuw, een studie Russische letteren in haar rugzak heeft. Een belangrijke troef zijn verder de spelers Rick Elenbaas en Saskia Postma die met behulp van diverse typetjes zoals agent, treinconducteur en soldaat de couleur locale vertegenwoordigen. Ook de techniek biedt ondersteuning, met een lichtstraatje wordt bijvoorbeeld een trein gesuggereerd. Het lichtplan zou nog veel meer ten dienste van de scèneovergangen kunnen worden gebruikt. De voorstelling is met fantasie en inventiviteit gemaakt en kent vele grappige momenten, zoals een heuse volksdansparodie en een westernachtig schietgevecht. James Bond en folklore ontmoeten elkaar.

Madelon Schipper

Recensie Toen Cécile kwam... (2004)

Familievoorstelling voor enthousiast publiek

Het PleinTheater, zaterdagavond 31 januari 2004.  De vader (achter de kassa) vraagt belangstellend voor wie ik kom en of ik het gastenboek wil tekenen. Per slot van rekening heeft Los Zand een jubileum te vieren. Los Zand is tien jaar geleden opgericht door Andrea de Leeuw en inmiddels zijn haar vader (o.a. kassa), haar moeder (regie) en haar broers er ook intensief bij betrokken. Het is met recht een familievoorstelling.

Naast een van de broers en zus staan nog vier spelers op het toneel. In een reeks korte scènes ontrolt zich voor een enthousiast publiek een licht absurdistisch drama dat eindigt met een auto-ongeluk. Toen Cécile kwam... is zoals alle stukken van Los Zand, geschreven door Andrea de Leeuw. We zien twee buurgezinnen waarin van alles misgaat als Cécile het tuinpad op komt lopen en enige tijd blijft logeren bij haar neef. De scènes spelen zich af op drie locaties: in de huiskamers van beide gezinnen en op de muziekschool. Die laatste locatie biedt de toneelgroep de mogelijkheid om ook te zingen en te dansen. De zang en dans vinden een goed onthaal bij het publiek. Maar ook wordt er goed geacteerd door alle spelers. 

Los Zand heeft onmiskenbaar een eigen stijl. 'Al het overbodige laten we weg', vertelt de moeder (regie) tegen me tijdens de afterparty, want 'de spelers moeten zich zo vrij mogelijk door de ruimte kunnen bewegen.' Qua decor is er op het toneel dan ook weinig te zien. Het verhaal gaat dat Los Zand bij iedere voorstelling standaard een tafel en vier stoelen leent van het theater waar wordt gespeeld. Voor deze voorstelling is dat niet anders. Met die weinige decorstukken wordt flink wat afgesleept om de locatieverandering aan te geven. Wat mij betreft had dat wel iets minder gemogen: ik werd er wat onrustig van. Verder was jammer dat de spelers steeds in dezelfde kleren opkwamen, terwijl het stuk zich toch over een bepaalde periode (weken, maanden?) afspeelde.

Toch was het een genoeglijke avond met een gezellige borrel na. Los Zand heeft het tienjarig bestaan op feestelijke wijze gevierd.

Jenny Boer

Recensie Dirk Clementius & The Gorgeous Gals (2002)

"Dirk Demetrius en de Gorgeous Gals"

Een titel die veel verwikkelingen en actie belooft, welke belofte ook volledig wordt waargemaakt door het stuk. Andrea de Leeuw schrijft al een aantal jaren de stukken voor haar groep Los Zand.

In dit stuk is het vriendinnetje van Guus, een meisje met een rijke vader, ontvoerd door een nachtclubeigenaar met maffiose trekjes, omdat hij nog geld krijgt van die vader. Guus roept de hulp in van de beroemde detective Dirk Demetrius en van de Gorgeous Gals, drie dames met haar op de tanden in de stijl van Charlie's Angels. Een journalist, die een mooi verhaal ruikt, sluit zich ook nog aan bij de groep.

De mannen doen zich voor als klanten in de nachtclub, de Gals gaan er werken als danseressen. Tussen het dansen door bespioneren ze de boel en houden Demetrius op de hoogte. Door de jaloezie van enkele louche nachtclubmedewerksters worden de verwikkelingen nog eens extra ingewikkeld. Er volgen een paar gevechten waarbij de slechteriken eraan gaan, precies zoals dat hoort. De gevaarlijke gangster blijkt een zachtaardige jongeman te zijn, die bovendien verliefd is geworden op het meisje dat hij ontvoerd had. Guus zoekt en vindt troost bij een van de Gorgeous Gals, de journalist bij een tweede en zelfs de nogal seksistische Demetrius valt voor de derde Gal. Eind goed, al goed!

Een grappig, dynamisch stuk met veel goede ideeën in de voorstelling. Jammer dat niet alle rollen even sterk bezet waren, maar het spelplezier was bij iedereen volop aanwezig, waardoor het publiek heeft genoten van de voorstelling.

Willy Klis

 Juryrapport De bevrijding van Milopnera (2000)

5e Gouden Vlinder Festival

Dit festival wordt jaarlijks gehouden in Kinderparadijs De Vrije Teugel te Soest. De jury bestaat uit zeven kinderen van zes tot en met twaalf jaar.

Waar gaat het verhaal van de voorstelling over?

• • Een koning die was heel slecht en wilde alle mensen een hersenspoeling geven.

  • De koning had een laserstraal, maar de mensen van de planeet wilden dat ze gered werden, want hij had mensen opgesloten.

  • Toen kwamen er mensen van de aarde, want ze wilde een andere man want haar eigen man zat niet meer aan haar.

  • Ze kwamen met z'n allen bij de koning; hij had een stok waar hij mensen mee kon vernietigen (zat gewoon een lamp in, wel mooi!)

  • Einde: De koning en dochter gingen dood. De anderen dachten dat Yvette ook dood was, maar dat was niet zo. De koningin kroonde haar broer en zijn vrouw. Toen gingen de mensen weer terug naar de aarde, ze moesten een stukkie dansen en kwamen zo terug.

Hoe goed vond je het verhaal?

• • Supergoed, dat ze elkaar op de grond sloegen.

  • Verhaal was spannend, ik dacht dat het eerste plan zou werken.

  • Heel, heel, heel erg leuk omdat het goed verzonnen is. Er gaat bijna geen verhaal over planeten.

  • Telkens dacht ik: het komt wel goed, maar dan ging het toch weer mis.

  • Verhaal niet zo leuk, want te kinderachtig (kind van twaalf jaar).

Cijfers die voor het verhaal zijn gegeven:

6,5 7 8,5 8 8 8,5 9,5

Gemiddeld: 8

Hoe goed vond je de spelers in het stuk?

• • De koning speelde goed, zo boos.

  • Ik vond de koningin een vrouw die op een andere planeet zou kunnen wonen.

  • Zingen was mooi.

  • Goed, ze gingen niet spieken.

  • Het leek of het echt zo was.

  • Ze speelden goed.

  • De slavin was goed agressief.

  • De dochter was niet aardig. Raar dat de koningin naar haar luisterde en niet naar haar man.

  • Supergoed, ze smeten elkaar echt op de grond en dat ding met alarm!

  • Speelden serieus, net echt.

Cijfers die hiervoor zijn gegeven:

9,5 8 9 8,8 7 9 9

Gemiddeld: 8,6

Wat vond je van de kostuums en decor?

(Telt niet mee bij eindbeoordeling, want de ene groep is rijker dan de andere en zou daarom beter of minder kunnen scoren)

• • Was leuker geweest als ze verkleed waren als marsmannetjes ® ander kind: Nee, juist niet.

  • Mooie kleren, er zat veel glitter bij.

  • De felle kleuren en glitters vond ik stom.

  • Pistool was leuk (jongen).

  • Decor was er niet echt.

  • Mooie felle kleuren.

Cijfers voor dit onderdeel:

8,5 8 5 5,6 8,8 7 7

Gemiddeld: 7,1

Wat vond je het mooiste of spannendste moment van de voorstelling?

• • Dat de jongen Guy gevangen zat.

  • Alles was spannend (2x)

  • Dat iemand twee keer bestraald werd.

  • Ik vond die lamp het mooist, ik denk dat ik die ook ga maken.

Vond je de voorstelling:

erg boeiend (10)

boeiend (8)

matig (6)

saai (4)

• • Verhaal wel leuk gemaakt.

  • Boeiend, dat ze gingen dansen.

  • Mooi gespeeld.

  • Best wel leuk, want je wist niet hoe het af ging lopen.

Cijfers:

8 9 9,5 9 9 7 8,5

Gemiddeld: 8,6

 Los Zand werd niet geselecteerd voor de finale.